Zagadki słuchowe dla dzieci z bezdźwięcznością i nie tylko …

Drodzy Rodzice,

Mowa bezdźwięczna objawia się brakiem różnicowania głosek dźwięcznych np. b, d, z, w, g, dz, dż od głosek podobnie brzmiących, ale bezdźwięcznych: p, t, s, c, cz. Dziecko wypowiada wówczas zamiast balon – palon, dom – tom, waga – faka itp.

Z czego to wynika? Przyczyny bezdźwięczności mogą być różne. Dziecko może mieć słabo wykształcony słuch fonematyczny, może cierpieć na niedosłuch, który nie jest wykryty, posiada trudności koordynacji wiązadeł głosowych z artykulacją nasady (jamy powietrzne ponadkrtaniowe tworzące aparat artykulacyjny). Ponadto dzieci, które często chorują na schorzenia układu oddechowego i fonacyjnego mogą mieć osłabioną krtań. Inną przyczyną może być niedokształcenie kinestezji mowy, czyli poczucia warg i ruchu narządów mowy. Może być uszkodzony centralny system nerwowy, ale to już dość poważna sprawa, którą nie będziemy się tu rozpatrywać.

Bardzo często w mowie bezdźwięcznej zaburzona jest autokontrola słuchowa u dziecka. Oznacza to, że dziecko jest przekonane, że jego wymowa jest prawidłowa. Czasem zdarza się również, że dziecko nie różnicuje także słów otoczenia, nie potrafi ocenić poprawnych, bądź niepoprawnych słów dorosłego.

Jak dziecku pomóc?

Często u dzieci z bezdźwięczności wargi i policzki są dość mało ruchliwe, słabo wyczuwalne przez dziecko. Podam przykłady ćwiczeń, które pomogą poczuć wargi i policzki przez dziecko:

Przesadnie wyraźnie wymawianie samogłosek u – i ( przy „u” wargi ściągnięte do przodu, przy „i” kąciki ust cofnięte) – zabawa w naśladowanie „syreny”.
Wymawianie samogłosek a – o przy szeroko otwartych ustach.
Przesadnie wyraźne wymawianie a-e-u-i-o-y.
Wysuwanie i spłaszczanie warg złączonych.
Cmokanie: (jak na psa, kota) – wargi ściągnięte.
Przesuwanie ściągniętych warg na prawo – na lewo.
Parskanie wargami (jak konik).
Przerzucanie powietrza z jednego policzka do drugiego (zabawa wnaśladowanie czynności płukania ust wodą);
– wciąganie i nadymanie policzków (zabawa w udawanie grubaska i chudzielca);
– granie palcami na wargach;
– gwałtowne rozwieranie zaciśniętych warg (zabawa w pyszczek ryby);
– wyrywanie kartki papieru (szpatułki, rurki) z zaciśniętych warg dziecka;
– mocne wymawianie sylab pa… pa… – kartka trzymana przed ustami dziecka
powinna odskakiwać;
– zbieranie (chwytanie) ustami drobnych elementów np. cukierków, chrupek z
talerza itp., pracują tylko usta, dziecko nie pomaga sobie rękami;
– unoszenie wargi górnej przy zamkniętych zębach, podobnie opuszczanie wargi
dolnej;
– nadymanie policzków i powolne wypuszczanie powietrza (zabawa w dziurawy
balonik).

Głoska dźwięczna czy bezdźwięczna? Jak to sprawdzić?

Zaproś dziecko do zabawy „Czy szyja drga?”

Przykładamy dłoń do szyi mamy, która wypowiada ciąg głosek.  Zadaniem dziecka jest powiedzenie, kiedy poczuje drgania (kiedy gra szyja). Wymawiamy przeciągając: aaa, ooo, fff, sss, zzz, ttt, www, nnn, mmm, ppp, eee, iii, uuu, yyy, ccc. Dziecko różnicuje najpierw u mamy, a następnie na swojej szyi. Uwaga! To, że krtań się porusza podczas wymowy głoski np. „p” to nie oznacza, że drga. Przy wymowie każdej głoski wyczuwalny jest ruch narządów biorących udział w wymowie, czuć przepływ powietrza itd. Dziecko ma czuć drgania jak przy samogłosce „a”.

Zabawa „Mruczy kotek – mmm …”

Mruczymy przy zamkniętych ustach. Pytamy się dziecko, czy czuje wibrację na swojej szyi i czy ma poczucie, że usta go łaskoczą 🙂

Przy dłuższych ćwiczeniach logopedycznych, gdy jest już głoska „w” i „z” można próbować zaczarować głoskę „m” w głoskę „b” poprzez przedłużanie „mmm …” i kończenie mruczenia głoską „b”.

„Zabawy z samogłoskami”

Wymawiamy głoskę „m” w połączeniu z samogłoskami podczas wydechu. Bierzemy głęboki wdech przez nos i przy wydechu mówimy: „mmmmaaa, mmmooo, mmmuuu, mmmeee, mmmyyy, mmmiii.

„W poszukiwaniu głoski … W”

Kolejne ćwiczenie to rozpoznawanie wybranej głoski wśród innych. Do zabawy użyjemy klocków lub guzików. Rodzic będzie wymawiał różne dźwięki, a dziecko gdy usłyszy głoskę „W” wrzuci guzik do pudełka. Różnicujemy zawsze głoski podobne do siebie są to pozycje spółgłoskowe: f-w, p-b, s-z, c-dz, cz-dż, k-g, ś-ź.  Np. wałek, worek, foka, witryna, wąż, flaki, farma. Żeby było trudniej można wyszukiwać wyrazy podobne do siebie np. koza – kosa, pąki – bąki, kura – góra itp. 

„Radio” – ćwiczenia autokontroli słuchowej

Gdy dziecko nie słyszy i nie różnicuje swoich wypowiedzi można zabawić się w nagrywanie swego głosu w studiu radiowym (nagrywanie na telefonie rodziców). Przy odtwarzaniu swojej wypowiedzi zadaniem dziecka ma być powiedzenie czy prawidłowo mówi. Np. rodzic mówi do dziecka: „Powtórz za mną słowo – balon”, a dziecko powtarza „balon”. Musi w nagraniu usłyszeć czy prawidłowo powiedziało.

Drodzy Rodzice, jeśli tylko ktoś jest zainteresowany mogę udostępnić gotowe ćwiczenia słuchu fonematycznego do pracy z dzieckiem
w domu z poniższej książki, którą osobiście polecam:

Pozdrawiam serdecznie,

Logopeda: Marlena Małecka